Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ

Η φωτογραφία, όπως δηλώνει και η λέξη, είναι η εγγραφή ορατών εικόνων επάνω σε φωτο-ευαίσθητα υλικά με την επίδραση του φωτός. Με τον όρο αυτό εννοούμε συνήθως το σχηματισμό οπτικών ειδώλων προβαλλόμενων από το φακό φωτογραφικής μηχανής επάνω σε φιλμ ή άλλο υλικό επιχρισμένο με φωτοπαθή άλατα αργύρου και την ανατύπωση και αναπαραγωγή τους με την επενέργεια του φωτός (εκτύπωση). Υπό την ευρύτερη έννοιά του, ο όρος περιλαμβάνει και το σχηματισμό ειδώλων με αόρατες ακτινοβολίες (υπεριώδεις ή υπέρυθρες) και ειδώλων καταγραφόμενων σε άλλα ευαίσθητα υλικά που δεν περιέχουν άργυρο μέσω χημικών ή φυσικών μεθόδων ή και των δύο. Ο όρος «φωτογραφία» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από το Sir John Herschel (1839-1840) και από τότε καθιερώθηκε και χρησιμοποιείται από όλους. Για τη λήψη φωτογραφιών είναι απαραίτητα: α) φωτογραφική συσκευή και β) φωτοπαθές υλικό.

Η φωτογραφία έχει διεισδύσει σε κάθε σφαίρα δραστηριότητας του σύγχρονου πολιτισμού. Οι χιλιάδες εφαρμογές της την έχουν καταστήσει απαραίτητη στην καθημερινή ζωή. Έχει αποβεί σήμερα το καλύτερο μέσο για την ενημέρωση του τύπου, έχει εισχωρήσει στην ιδιωτική και δημόσια ζωή του ανθρώπου και είναι πλέον πολύτιμος βοηθός της επιστήμης. Επιπλέον, η φωτογραφία διαδίδει πληροφορίες για την ανθρωπότητα και τη φύση, καταγράφει τον ορατό κόσμο και επεκτείνει την ανθρώπινη γνώση σε περιοχές στις οποίες το μάτι δεν μπορεί να έχει πρόσβαση. Μετά τον έντυπο λόγο, η εικόνα που σχεδιάζεται με το φως είναι το σημαντικότερο μέσο επικοινωνίας και για το λόγο αυτό η φωτογραφία αποκλήθηκε ορθά η σημαντικότερη εφεύρεση μετά το τυπογραφικό πιεστήριο.

Είναι εύκολα κατανοητό πως η φωτογραφία αποτελεί κομμάτι της καθημερινής μας ζωής και αφορά όλους τους τομείς που περικλείονται σε αυτή. Αυτό όμως θα καταστεί ευκολότερα αντιληπτό αν εξετάσουμε τις επιδράσεις που ασκεί αυτή σε κάθε τομέα χωριστά.

Ας δούμε αρχικά το πώς η φωτογραφία «επηρεάζει» τον τρόπο ζωής και την συμπεριφορά των ανθρώπων.

Καταρχάς ,οι φωτογραφίες γενικότερα αποτελούν μέσο επικοινωνίας. Όταν οι άνθρωποι ζουν μακριά ο ένας από τον άλλο, οι φωτογραφίες έρχονται για να τους φέρουν πιο κοντά, ξυπνώντας μέσα τους συναισθήματα χαράς και νοσταλγίας. Μερικές φορές προκαλούν γέλιο και άλλες κλάμα. Όμως, ακόμα κι όταν οι άνθρωποι ζουν κοντά, η φωτογραφία τους δίνει την ευκαιρία να αποτυπώσουν αιώνια, πάνω σε χαρτί, στιγμές της καθημερινής τους ζωής ή στιγμές που αποτελούν σταθμό για τη ζωή τους. Έτσι, οι φωτογραφίες είναι ένα ενθύμιο των περασμένων στιγμών της ζωής του ανθρώπου και γενικότερα της ανθρωπότητας κι αυτό γιατί αποτυπώνουν στη μνήμη των μεταγενέστερων γενιών σημαντικές μορφές των περασμένων χρόνων.

Επιπλέον, στις μέρες μας, η φωτογραφία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέσα ενημέρωσης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω των φωτρεπορτάζ καθώς επίσης και των φωτογραφικών ντοκουμέντων. Όσον αφορά τα πρώτα, η ικανότητα του φωτορεπόρτερ να συλλάβει το σημαντικότερο μέσα σε ένα δευτερόλεπτο γεγονός και να χρησιμοποιήσει τη φωτογραφική του μηχανή με τέτοια ταχύτητα και ακρίβεια ώστε το στιγμιότυπο να διατηρηθεί για πάντα, αποτελεί μεγάλο δημιουργικό ταλέντο. Έπειτα, αξίζει να σημειωθεί πως η αξία της φωτογραφίας ως καταγραφής του κόσμου και των ανθρώπινων καταστάσεων και επιτευγμάτων υπήρξε φανερή αφότου εμφανίστηκε η φωτογραφία-ντοκουμέντο (1839). Η χρήση του συγκεκριμένου μέσου υπήρξε έκτοτε πολλαπλή. Χρησιμοποιήθηκε για την πληροφόρηση σχετικά με σημαντικά γεγονότα (π.χ. πόλεμοι) ή με άγνωστα τοπία και μακρινές, ανεξερεύνητες χώρες, για την καταγραφή των διαδοχικών φάσεων κατασκευής σημαντικών ή περίπλοκων έργων (όπως λ.χ. οι εβδομαδιαίες φωτογραφίες, ενδεικτικές της προόδου των εργασιών στο Κρύσταλ Πάλας του Λονδίνου το 1852-1854) και γενικά για την καταγραφή ιστορικών κτηρίων και κατάλοιπων παλαιότερων εποχών που εξαφανίζονταν σταδιακά λόγω του εκσυγχρονισμού.

Έτσι, λοιπόν, ο κοινωνικός χαρακτήρας που απεικόνιζαν παλαιότερα, όπως για παράδειγμα οι άθλιες συνθήκες ζωής και δουλειάς στους δρόμους και στις φτωχές εργατικές συνοικίες των μεγαλουπόλεων ή στους καταυλισμούς μεταναστών του Νέου Κόσμου, συνέβαλε σημαντικά στην προώθηση νομοθετικών μεταρρυθμίσεων.

Έπειτα, όσον αφορά τον πολιτικό τομέα, ο οποίος συνδέεται άμεσα με την Κυβέρνηση, η φωτογραφία βοηθά σημαντικά τα πολιτικά πρόσωπα να προωθηθούν, προβάλλοντας φωτογραφίες τους που δείχνουν ένα καλό πρόσωπο προς τα έξω. Παρόλα αυτά, μερικές φορές, είτε ηθελημένα είτε όχι, οι φωτογραφίες που προβάλλονται στον Τύπο, δημιουργούν στο δημόσιο κοινό λανθασμένες εντυπώσεις για κάποιους πολιτικούς.

Στη συνέχεια, δεν πρέπει να παραλείψουμε την προσφορά της φωτογραφίας στον οικονομικό τομέα. Ως γνωστόν, η φωτογραφία αποτελεί, εκτός των άλλων, ένα από τα σπουδαιότερα μέσα διαφήμισης. Εκατομμύρια φωτογραφίες χρησιμοποιούνται ετησίως από εταιρείες σε περιοδικά, εφημερίδες και δρόμους με σκοπό τη διαφήμιση των προϊόντων τους. Επιπλέον, η φωτογραφία αποτελεί αντικείμενο εργασίας. Υπάρχουν επαγγελματίες φωτογράφοι οι οποίοι παραβρίσκονται σε σημαντικά γεγονότα της ζωής κάποιων ανθρώπων (π.χ. βαφτίσια, γάμοι) με σκοπό να αποτυπώσουν αυτές τις στιγμές σε χαρτί, με τον καλύτερο τρόπο που αυτοί μπορούν. Για τους επαγγελματίες φωτογράφους η φωτογραφία είναι μέσο απεικόνισης σκηνών, η επιτυχία των οποίων είναι καρπός εξάσκησης για την εκμάθηση μεθόδων λήψης. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι οι οποίοι δεν ασχολούνται επαγγελματικά με τη φωτογραφία αλλά ερασιτεχνικά. Για αυτούς, η φωτογραφία είναι ο πολύτιμος σύντροφος σε όλες τις στιγμές της καθημερινής τους ζωής. Και στις δύο περιπτώσεις, οι τιμές που απαιτούνται για τον εξοπλισμό των φωτογράφων, είναι ιδιαίτερα υψηλές.

Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις στις οποίες η φωτογραφία «ασκεί» αρνητική επιρροή, όπως αυτή στον ηθικό τομέα. Ο ηθικός τομέας αναφέρεται στους ηθικούς κώδικες που καθορίζουν το σωστό και το λάθος. Αρχικά πρέπει να σημειωθεί πως η φωτογραφία, πολλές φορές, χρησιμοποιείται με τέτοιο τρόπο ώστε να καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό συμβαίνει όταν, για παράδειγμα, για λόγους ποικίλων συμφερόντων, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης προβάλλουν στο κοινό φωτογραφίες από την προσωπική ζωή δημόσιων προσώπων. Με αυτό τον τρόπο απειλείται φανερά η προσωπική και μερικές φορές και η επαγγελματική ζωή των συγκεκριμένων προσώπων.

Ακόμη, με την πρόοδο της τεχνολογίας, ο άνθρωπος έχει καταφέρει να επεξεργάζεται μία φωτογραφία και να τη μετατρέπει, εφαρμόζοντας ορισμένες βασικές επεμβάσεις. Αυτό είναι ένα πλεονέκτημα των ψηφιακών αρχείων, τα οποία μπορούν να αλλάξουν εύκολα. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται ψηφιακή συνάρμοση και δίνει τη δυνατότητα σε οποιονδήποτε που κατέχει τα τεχνητά μέσα, έκτος του δημιουργού της, να αλλοιώσει τη φωτογραφία. Όταν όμως συμβεί αυτό, τίθεται ένα μεγάλο ηθικό ερώτημα. Ποιος έχει τα πνευματικά δικαιώματα της συγκεκριμένης φωτογραφίας; Ο πρωταρχικός δημιουργός του ή αυτός που πραγματοποίησε τις αλλαγές;

Από την άλλη, όσον αφορά τον περιβαλλοντικό τομέα, πρέπει να αναφερθεί ότι με την τεχνολογική πρόοδο και την τελειοποίηση του φωτογραφικού εξοπλισμού, των υλικών και των μεθόδων, το πεδίο ορισμού της φωτογραφίας επεκτάθηκε σε εκπληκτικό βαθμό. Η φωτογράφηση σε ταχεία αλληλουχία κατέστησε ορατές ορισμένες απόψεις της κίνησης, αφανείς ως τότε• με υλικό ευαίσθητο στην αόρατη ακτινοβολία, μπορούν να αποκαλυφθούν κρυμμένες απόψεις της φύσης• και με το συνδυασμό φωτογραφικής, ηλεκτρονικής και διαστημικής τεχνολογίας μπορούν να παρατηρηθούν ακόμη και οι πλανήτες με νέους τρόπους.

Παρόλα αυτά, η φωτογραφία και οι μέθοδοι που την ακολουθούν, όπως εγγραφή ειδώλου με ακτίνες Χ, πυρηνική ακτινοβολία και επιπλέον ο συνδυασμός των φώτων και των φλας, εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για τη φύση μας και απειλούν ή καταστρέφουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα φυσικά τοπία / φυσικές τοποθεσίες.

Τέλος, σχετικά με τον πολιτισμικό τομέα, η φωτογραφία βοηθά στη διατήρηση της πολιτισμικής ταυτότητας ενός τόπου, καθώς αποτυπώνει τις παραδόσεις και τα έθιμά του, διαγράφοντας έτσι το ήθος του. Αξιοσημείωτο είναι ότι στο παρελθόν η φωτογραφία υποτιμήθηκε ενίοτε ως μηχανιστική τέχνη, λόγω της εξάρτησής της από την τεχνολογία. Χρησιμοποιήθηκε επίσης επανειλημμένα από τους κριτικούς της τέχνης για να κατηγορήσουν πίνακες που βασίζονται πολύ στην ακριβή απεικόνιση του θέματός τους.

Όμως, η φωτογραφία είναι τόσο εύχρηστο μέσο, ώστε δύσκολα μπορεί κανείς να συλλάβει τις αισθητικές δυνατότητες και τα επιτεύγματά της. Από τα τρισεκατομμύρια φωτογραφίες που εκτυπώνονται κάθε χρόνο, μόνο ένας σχετικά μικρός αριθμός μπορεί να θεωρηθεί ως τέχνη. Για τον καλλιτέχνη φωτογράφο, η φωτογραφία είναι μέσο ελεύθερης δημιουργίας. Η αναγνώριση παίζει κυρίαρχο ρόλο στη φωτογραφία: αναγνώριση από το δημιουργό φωτογράφο των φωτογραφικών δυνατοτήτων που του παρέχονται και αναγνώριση από το θεατή των αισθητικών προσόντων στις φωτογραφίες που βλέπει. Γιατί η φωτογραφία είναι μια απλή και συγχρόνως σύνθετη και περίπλοκη τέχνη που μπορεί σε πολλούς να φαίνεται εύκολα επιτεύξιμη, όμως στην ουσία είναι πολύ δύσκολο να αποδώσει ο φωτογράφος στο χαρτί ένα συγκεκριμένο νόημα και να μεταδώσει ένα μήνυμα.

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, καθίσταται αντιληπτό πως η φωτογραφία, η οποία χρησιμοποιείται για επικοινωνία, ενημέρωση, ανάδειξη μαγευτικών τοπίων αλλά και ανάδειξη δημόσιων προσώπων, διαφήμιση προϊόντων, ψυχαγωγία και, επιπλέον, ως οικονομικός πόρος, ανήκει στην καθημερινότητά μας και συμβάλλει σημαντικά σε όλους τους τομείς της ζωής μας.

Παγωμένου Ιφιγένεια
Παγωμένου Μυρτώ

t    Αρχική σελίδα ● Το σχολείο ● Ιστορικό ● Δραστηριότητες ● ΑΕΙ-ΤΕΙ ● Διακρίσεις ● Notre école ● Our school ● Unsere schule  u